Człowiek – możliwości i ograniczenia
Podstawy fizjologii i zachowania zdrowia
Atmosfera – skład i prawa fizyki gazów
Układ oddechowy i układ krążenia
Wibracje, hałas, ultradźwięki, infradźwięki.
Wibracje samolotu są generowane głównie przez zespół napędowy. Zarówno silnik jak i śmigło.
Jeśli są zbyt silne ich oddziaływanie powoduje zmęczenie. W ekstremalnych przypadkach może powodować drżenie kończyn analogicznie jak długotrwała praca młotem udarowym.
Hałas w samolocie generuje zarówno zespół napędowy jak i opływające powietrze.
W chwili obecnej słuchawki lotnicze, szczególnie te z aktywnym tłumieniem są na tyle doskonałe, że hałas przestał być jakimkolwiek problemem.
Ultradźwięki są niesłyszalnymi dla ludzkiego ucha falami dźwiękowymi o częstotliwości wyższej niż górna granica słyszenia. Są generowane głównie przez silniki turbinowe i odrzutowe.
Nieco niższe natężenie ultradźwięków generuje końcówka śmigła, przekładnia zębata czy niektóre elementy płatowca.
Należy pamiętać, że wysokie natężenie ultradźwięków jest bardzo niebezpieczne ponieważ uszkadza słuch.
Infradźwięki są niesłyszalnymi dźwiękami dla ucha ludzkiego o częstotliwości niższej niż dolna granica słyszenia.
Niektóre częstotliwości infradźwięków o dużym natężeniu odczuwamy jako jakby wibracje.
Generowane są zarówno przez zespół napędowy jak i przez opływające samolot powietrze
Duże natężenie infradźwięków powoduje zmęczenie i znużenie lotem bądź jazdą samochodem jeśli oddziałuje przez kilka godzin.
Niektóre osoby mogą odczuwać także niepokój czy nawet strach.
Narząd wzroku
Budowa oka, krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm, daltonizm
Wpływ przeciążenia na wzrok i cały ogranizm
Przeciążenia dodatnie
Przeciążenia dodatnie to przeciążenia działające analogicznie jak grawitacja czyli w kierunku „od głowy do nóg”.
Oddziaływanie przeciążenia dodatniego pilot odczuwa jako wciskanie w fotel, uczucie ciężkości rąk, ściąganie policzków w dół.
Oddziaływanie przeciążenia dodatniego powoduje odpływ krwi z głowy, a więc będzie to zaburzało zarówno widzenie jak i świadomość.
Im większe przeciążenie tym człowiek widzi bardziej na „czarno-biało” aż w końcu widzi tylko linię horyzontu. Następnie następuje tak zwany black out czyli całkowita utrata widzenia, a następnie świadomości.
U zdrowego człowieka wszystko wraca do normy wraz z ustaniem przeciążenia.
Przeciążenie ujemne.
Przeciążenie ujemne działa odwrotnie niż siła grawitacji czyli w kierunku „od nóg do głowy”.
Pilot odczuwa je jako wypychanie z fotela i wiszenie na pasach.
Przeciążenie ujemne jest znacznie gorzej tolerowane przez organizm człowieka i jest bardziej niebezpieczne.
Napływ krwi do mózgu może uszkodzić naczynia krwionośne w mózgu i oku i dlatego piloci powinni unikać dużych przeciążeń ujemnych działających długotrwale.
W czasie dłużej działających przeciążeń ujemnych następuje tak zwany red out czyli zjawisko przekrwienia oka i widzenia „na czerwono”.
Złudzenia wzrokowe
Niewłaściwa ocena odległości pionowej
Niewłaściwa ocena odległości pionowej występuje u większości osób, które nigdy nie miały styczności ze sportami lotniczymi w żadnej formie czy nawet pracami wysokościowymi czy wspinaczką.
Jednym osobom wydaje się, że odległość do ziemi jest większa niż w rzeczywistości, a innym, że mniejsza.
Takie złudzenie jest bardzo indywidualne.
Niewłaściwa ocena odległości w nocy
Niewłaściwa ocena odległości w nocy dotyczy zarówno odległości pionowej jak i poziomej.
Złudzenie polega na tym, że oceniamy, że jesteśmy bliżej niż w rzeczywistości. Dotyczy to zwłaszcza jaskrawych i jasnych obiektów takich jak światła pasa startowego, lampy uliczne, samochody czy światła innych statków powietrznych
Miraż
Miraż dolny związany jest z nagrzaniem powierzchni np. asfaltu na pasie startowym i obserwowany jest jako jakby kałuże wody w pewnej odległości od obserwatora.
Miraż górny
Światło załamuje się w kolejnych warstwach atmosfery i wypadkowo rozchodzi się jakby po linii zakrzywionej. Może to dawać obrazy obiektów na ziemi na tle nieba.
Adaptacja wzroku
Adaptacja wzroku ze względu na odległość.
Oko ludzkie „przyzwyczaja” się do małych lub dużych odległości. Czas przejścia z widzenia dalekosiężnego do bliskiego wynosi od kilku do nawet kilkunastu sekund.
Dlatego też przed lądowaniem pilot powinien zaadoptować wzrok do widzenia bliskiego w celu precyzyjnej oceny odległości do ziemi
Adaptacja do widzenia w niskim poziomie oświetlenia
Czas adaptacji wzroku do widzenia w niskim poziomie oświetlenia wynosi nieraz kilka minut.
Dlatego też w cockpicie nie powinno się używać jaskrawego światła szczególnie krótko przed lądowaniem.
Złudzenia błędnika
Złudzenia błędnika ujawniają się podczas lotów bez widzialności ziemi. Szczególnie w czasie lotów w chmurach.
Złudzenie polega na tym, że podczas lotu prostoliniowego pilotowi odnosi silne wrażenie, że skręca i najczęściej jeszcze opada lub wznosi się.
Jest to na tyle intensywne złudzenie, że trzeba wręcz na siłę przyzwyczaić swój organizm do ufania przyrządom, a nie odczuciom.
Higiena i kondycja osobista
Jest to bardzo ważne zagadnienie ponieważ od kondycja fizyczna i psychiczna ma bezpośredni wpływ na jakość wykonywanych lotów.
Złe odżywianie będzie generowało szereg problemów żołądkowo-jelitowych co w przypadku lotów w silnej turbulencji szybko doprowadzi do nudności, wymiotów, a nawet biegunki.
Wpływ palenia papierosów na organizm pilota
Jak wiadomo dym tytoniowy obojętnie czy są to papierosy, e-papierosy czy fajka bądź fajka wodna jest toksyczny dla człowieka.
Poza szeroko znanymi skutkami eksponowanymi na paczkach papierosów do mniej znanych konsekwencji należą
- upośledzenie bądź całkowita utrata możliwości widzenia w bardzo niskim poziomie oświetlenia
- wydłużenie czasu akomodacji oka do widzenia przy ekstremalnie słabym świetle
- impotencja
Wpływ picia alkoholu na organizm pilota
Poza powszechnie znanymi skutkami picia alkoholu, których nie ma sensu nawet omawiać należy wskazać te najmniej znane
- każda ilość alkoholu we krwi niszczy szare komórki, które jak wiadomo się już nigdy nie odtworzą
- alkohol etylowy metabolizuje testosteron do żeńskich hormonów płciowych
Drugi podpunkt wymaga szczególnego wyjaśnienia ponieważ z pozoru mogłoby się wydawać, że poziom testosteronu szczególnie u mężczyzn ma znaczenie tylko w sytuacjach nielotniczych.
Właściwy poziom testosteronu odpowiada nie tylko za funkcje rozrodcze, ale także za dobre samopoczucie, ducha bojowego, siłę fizyczną i pogodę ducha.
Dlatego też w bardzo trudnej sytuacji osoba z obniżonym poziomem testosteronu zawsze szybciej się zmęczy, a przede wszystkim szybciej się podda.
Załamanie się, poddanie się pilota w sytuacji trudnej bądź krytycznej w powietrzu najczęściej oznacza mokrą plamę i tlący się wrak.Nieraz podczas długich i męczących lotów ważna jest siła fizyczna, której może nieraz zabraknąć.
Należy pamiętać, że najwięcej siły, skupienia, uwagi wymagane jest od pilota na końcu lotu przy podejściu i samy manewrze lądowania.Zatem gdy będzie on ponosił konsekwencje metabolizowania alkoholu i do tego jeszcze metabolizował sobie testosteron fizyczne zmęczenie organizmu nastąpi znacznie szybciej.