Program szkolenia teoretycznego do świadectwa kwalifikacji kwalifikacji pilota samolotów ultralekkich UACP

Ważna uwaga tytułem wstępu.

Im większy będzie Twój zasób wiedzy teoretycznej tym więcej będziesz rozumieć będąc w powietrzu oraz tym większe będą Twoje możliwości trafnego przewidywania rozwoju sytuacji w czasie lotu.

Jak widać program szkolenia teoretycznego do uzyskania świadectwa kwalifikacji pilota samolotów ultralekkich zawiera mnóstwo złożonych zagadnień.

W czasie obowiązkowych ok. 60- 80h wykładów nie ma możliwości szczegółowego omówienia każdego zagadnienia.
Szczególnie dotyczy to osób dla których lotnictwo jest całkowitą nowością.

Kandydat na pilota w swoim dobrze pojętym interesie i w celu zapewniania sobie jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa i komfortu lotów musi stale powiększać swoją wiedzę teoretyczną i praktyczną poprzez samokształcenie.

Podczas samokształcenia należy korzystać zarówno z form tradycyjnych czyli książek i opracowań oraz z nowoczesnych prezentacji multimedialnych oraz filmów zarówno w serwisie YouTube jak i na płatnych platformach specjalistycznych.

Na pewno bardzo pomoże tutaj biegła znajomość języka angielskiego.

Poniższy program należy traktować jako zbiór zagadnień, które każdy pilot powinien stale zgłębiać, a nie jako coś opresyjnego, obowiązkowego czego trzeba się nauczyć „po najmniejszej linii oporu”, zdać teorię na państwowym egzaminie i zapomnieć.

Oficjalny program szkolenia teoretycznego zatwierdzony przez ULC

I. PRAWO LOTNICZE
A B
7 –
Prawo międzynarodowe:
Konwencja o międzynarodowym lotnictwie cywilnym (Konwencja Chicagowska)
Doc 7300/6 – odpowiednie części następujących rozdziałów:
1) Postanowienia ogólne konwencji;
2) Prawa i obowiązki państw w ramach wykonywania zwierzchnictwa
terytorialnego;
3) Część I – Żegluga powietrzna:
(a) ogólne zasady i zastosowanie Konwencji;
(b) przelot nad terytorium Umawiających się Państw;
(c) przynależność państwowa statków powietrznych;
(d) środki mające na celu ułatwienie żeglugi powietrznej;
(e) warunki dotyczące statków powietrznych;
(f) Międzynarodowe normy i zalecone metody postępowania;
(g) ważność świadectw i licencji posiadających dodatkowe wpisy;
(h) powiadomienie o różnicach.
4) Część II – Organizacja międzynarodowego lotnictwa cywilnego (ICAO) – organy
i przepisy.

Przepisy ruchu lotniczego:
Załącznik 2 ICAO do Konwencji Chicagowskiej – odpowiednie części załącznika.

Służby ruchu lotniczego (ATS) – zarządzanie ruchem lotniczym Doc 4444:
Załącznik 11 ICAO do Konwencji Chicagowskiej – odpowiednie części załącznika.

Służby informacji lotniczego (AIS):
Załącznik 15 ICAO do Konwencji Chicagowskiej – odpowiednie części załącznika.

Lotniska, lądowiska, zewnętrzne miejsca startu:
Załącznik 14 ICAO do Konwencji Chicagowskiej – odpowiednie części
załącznika, tom 1 i 2 Lotniska.

Ochrona międzynarodowego lotnictwa cywilnego przed aktami
bezprawnej ingerencji:
Załącznik 17 ICAO do Konwencji Chicagowskiej – odpowiednie części
załącznika.

Prawo krajowe:
-Ustawa – Prawo lotnicze z dnia 3 lipca 2002 roku z późniejszymi zmianami –
odpowiednie części następujących rozdziałów:
-Administracja lotnictwa cywilnego;
-Urząd Lotnictwa Cywilnego;
-Statki powietrzne i inny sprzęt lotniczy;
-Rejestry statków powietrznych;
-Zdatność statków powietrznych do lotów;
-Zakładanie i rejestrowanie lotnisk;
-Eksploatacja lotnisk;
-Lądowiska i inne miejsca startów i lądowań;
-Personel lotniczy;
-Kwalifikacje personelu;
-Licencje i świadectwa kwalifikacji;
– Badania lotniczo lekarskie;
– Badanie wypadków i incydentów lotniczych;
– Eksploatacja statków powietrznych;
– Certyfikacja szkolenia lotniczego;
– Odpowiedzialność za szkody spowodowane przez ruch statków powietrznych;
– Odpowiedzialność dowódcy statku powietrznego: administracyjna, cywilna,
karna;
-Przepisy karne;
-Ubezpieczenia lotnicze.

Warunki i wymagania dotyczące używania ultralekkich statków
powietrznych – wyłączenia z przepisów ogólnych:
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia
26 marca 2013 r. w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy –
Prawo lotnicze do niektórych rodzajów statków powietrznych – odpowiednie części
rozporządzenia:
Załącznik nr 4 – spadochrony w zakresie spadochronowych systemów
ratowniczych używanych w ultralekkich statkach powietrznych;
Załącznik nr 5 – ultralekkie statki powietrzne;
Załącznik nr 7 – ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej;
Załącznik nr 8 – zasady prowadzenia ewidencji statków powietrznych.

Świadectwo kwalifikacji – licencjonowanie personelu, badania:
 Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia
3 czerwca 2013 r. w sprawie świadectw kwalifikacji – odpowiednie części
rozporządzenia:
Załącznik nr 5 – świadectwo kwalifikacji pilota statku powietrznego o
maksymalnej masie startowej (MTOM) do 495 kg (UACP).
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia
27 maja 2013 r. w sprawie badań lotniczo-lekarskich – odpowiednie części
rozporządzenia.

II. CZŁOWIEK – MOŻLIWOŚCI I OGRANICZENIA
A B
3 –
Podstawy fizjologii i zachowanie zdrowia:
Atmosfera – skład i prawa fizyki gazów (prawa gazowe);
Układ oddechowy i układ krążenia;
Układ nerwowy;
Narząd słuchu i równowagi;
Wibracje, hałas, ultradźwięki;
Narząd wzroku;
Nadwzroczność i krótkowzroczność;
Astygmatyzm i daltonizm;
Wpływ przeciążenia na wzrok człowieka i cały organizm;
Złudzenia wzrokowe;
Adaptacja wzroku;
Złudzenia przestrzenne – złudzenia błędnika;
Higiena i kondycja osobista.

Dolegliwości lotnicze:
Dolegliwości wynikające z wahań ciśnienia i obniżonego ciśnienia;
Choroba powietrzna;
Choroba tlenowa;
Choroba dekompresyjna;
Promieniowanie słoneczne;
Wpływ temperatury na organizm człowieka;
Czynniki trujące;
Urazy mechaniczne i poparzenia.

Psychologiczne zagadnienia pilotażu:
Wysiłek psychiczny pilota;
Uwarunkowania psychologiczne pilota;
Podejmowanie i koncepcje podejmowania decyzji;
Rodzaje uwagi pilota podczas lotu.

III. METEOROLOGIA
A B
8 –
Atmosfera ziemska:
Warstwy atmosfery i ich charakterystyka;
Zmiany zachodzące w atmosferze wraz z wysokością;
Atmosfera wzorcowa (standardowa).

Termodynamika w meteorologii:
Temperatura powietrza – zmiany temperatury, inwersje dolne i górne;
Ciśnienie atmosferyczne – podział ciśnienia atmosferycznego, poziomy gradient
ciśnienia, regulacja wysokościomierza barometrycznego, nastawianie
wysokościomierza na QFE i na QNH.

Wilgotność powietrza i opady atmosferyczne, mgły:
Wilgotność powietrza;
Kondensacja pary wodnej;
Zjawiska występujące w dolnej części atmosfery – rosa, szron, szadź, mgła;
Gradient adiabatyczny;
Równowaga stała, chwiejna i obojętna;
Opad deszczu.

Wiatr:
Poziomy ruch powietrza;
Prędkość wiatru;
Wiatr porywisty;
Kierunek wiatru;
Siła Coriolisa;
Zawirowania powstałe na skutek opływu góry przez wiatr;
Wiatry w niżach i wyżach;
Wiatr gór i dolin, wiatr bora;
Wiatr halny, bryza.

Fronty atmosferyczne:
Front ciepły;
Front chłodny: opóźniony, przyspieszony i zokludowany.

Układy baryczne:
Wyż, klin i wał wysokiego ciśnienia;
Niż, bruzda i zatoka niskiego ciśnienia;
Siodło baryczne;
Kierunek wiatru w obszarze wyżu i niżu.

Termika:
Termika wypracowana;
Termika naniesiona;
Komin termiczny;
Prądy opadające i zanik noszenia.

Masy powietrza:
Powietrze arktyczno – morskie (PAm);
Powietrze arktyczno – kontynentalne (PAk);
Powietrze polarno – morskie (PPm);
Powietrze polarno – kontynentalne (PPk);
Powietrze zwrotnikowo – morskie (PZm);
Powietrze zwrotnikowo – kontynentalne (PZk).

Chmury:
Powstawanie chmur;
Podział chmur;
Wysokości podstawy chmur.

Meteorologiczne zagrożenia dla lotu:
Widzialność pozioma, pionowa i ukośna;
Turbulencja;
Oblodzenie;
Burze;
Uskok wiatru.

Informacja meteorologiczna – klucze lotniczo-meteorologiczne:
Symbole depeszy METAR;
Depesza SPECI;
Symbole depeszy TAF;
Służba meteorologiczna.

IV. ŁĄCZNOŚĆ
A B
4 –
Fale radiowe i radiostacja pokładowa:
Podział fal radiowych;
Modulacja;
Budowa radiostacji pokładowej;
Częstotliwości lotnicze.

Łączność i zasady korespondencji radiowej:
Wywołanie radiostacji;
Alfabet używany w lotnictwie;
Podawanie i wymawianie liczb;
Podawanie czasu i standardowe zwroty;
Zwroty frazeologii lotniczej.

Czynności do podjęcia w przypadku awarii łączności:
Częstotliwość zapasowa;
Sprawdzenie radiostacji, łącznie ze sprawdzeniem mikrofonu i słuchawek;
Procedury w locie zgodne z klasą przestrzeni powietrznej.

Procedury w sytuacjach niebezpiecznych i naglących:
MAYDAY – sytuacja niebezpieczna (definicja, częstotliwości, nasłuch
częstotliwości w sytuacjach niebezpiecznych, sygnały w sytuacjach niebezpiecznych
oraz depesze w sytuacjach niebezpiecznych);
PAN PAN – sytuacja nagląca (definicja, częstotliwości, sygnały w sytuacjach
naglących oraz depesze w sytuacjach naglących).

Korespondencja radiowa:
Korespondencja pilota podczas uruchamiania samolotu;
Korespondencja do kołowania i do startu;
Korespondencja podczas lotu po trasie;
Korespondencja podczas powrotu z trasy, lądowanie i wyłączenie silnika;
Różnice pomiędzy instrukcją a zezwoleniem wydanym przez organ kontroli
ruchu lotniczego.

Egzamin na świadectwo radiooperatora:
Warunki uzyskania świadectwa ogólnego operatora radiotelefonisty;
Urząd Komunikacji Elektronicznej w Warszawie

V. NAWIGACJA
A B
8 –
Podstawy nawigacji:
Istota nawigacji lotniczej – istota nawigowania, rodzaje i zadanie;
Prowadzenie orientacji geograficznej, pozycja statku powietrznego,
nawigacyjna sytuacja lotu, nawigacyjne parametry lotu;
Elementy nawigacyjne lotu, główne stany lotu, lot ustalony i nieustalony;
Ziemia – geoida, elipsoida ziemska, ruchy ziemi, punkty i linie na powierzchni
ziemi, współrzędne geograficzne, jednostki pomiaru odległości, kierunek południka
geograficznego, główne kierunki, azymut.

Mapy:
Odwzorowania kartograficzne – podział według rodzaju zniekształceń i
konstrukcji siatki kartograficznej: walcowe, Mercatora, poprzeczno-walcowe
(Gaussa), stożkowe, wiernokątne odwzorowanie stożkowe na stożku stycznym,
wielostożkowe, płaszczyznowe (azymutalne);
Mapy lotnicze i ich wymagania – mapy ICAO, skala i podziałka, treść, znaki,
przedstawianie rzeźby terenu, wymagania i nomenklatura map, mapy używane w nawigacji lotniczej.

Magnetyzm i busola:
Zasady ogólne – magnetyzm ziemski, inklinacja magnetyczna, deklinacja na
powierzchni ziemi, elementy magnetyzmu ziemskiego;
Dewiacja busoli magnetycznej, błędy wskazań busoli magnetycznej.

Czas i jego rodzaje:
Doba słoneczna i czas miejscowy;
Czas strefowy;
Świt i zmrok.

Nawigacja zliczeniowa:
Podstawy nawigacji zliczeniowej – linia drogi, kurs (północ busoli, północ
magnetyczna, północ geograficzna), prędkość lotu (IAS, CAS i TAS), prędkość
względem ziemi, przewidywany czas przylotu (ETA), kąt znoszenia, poprawka
kursowa na wiatr;
Trójkąt prędkości – kurs, prędkość względem ziemi, prędkość wiatru, linia drogi
i kąt znoszenia;
Wysokość lotu – rodzaje wysokości lotu i jej przeliczanie, stopień
barometryczny.

Procedury w przypadku utraty orientacji geograficznej:
Przyczyny utraty orientacji;
Postępowanie podczas utraty orientacji geograficznej.

Globalny nawigacyjny system satelitarny (GNSS):
GPS, GLONASS lub GALILEO – zasady działania, działanie, błędy i
dokładność, czynniki wpływające na dokładność;
Dziennik Urzędowy Urzędu Lotnictwa Cywilnego – 20 – Poz. 103
Wydanie I 17
Transponder pokładowy.

VI. PROCEDURY OPERACYJNE
A B
4 4
Przepisy ogólne:
 Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia
5 listopada 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa eksploatacji statków powietrznych
oraz obowiązków ich użytkowników – odpowiednie części rozporządzenia:
Załącznik nr 2 – wymogi dla eksploatacji statków powietrznych w odniesieniu do zdatności do lotu statków powietrznych.

Poszukiwanie i ratownictwo:
Załącznik 12 ICAO do Konwencji Chicagowskiej – odpowiednie części załącznika.

Badanie wypadków i incydentów lotniczych:
Załącznik 13 ICAO do Konwencji Chicagowskiej – odpowiednie części załącznika.
Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych (PKBWL) – skład, zakres
działania, upoważnienia.

Zmniejszenie hałasu:
Załącznik 16 ICAO do Konwencji Chicagowskiej – Ochrona środowiska:
Tom I – Hałas statków powietrznych.

Naruszenie przepisów lotniczych:
Skutki naruszania przepisów lotniczych.

VII. OSIĄGI I PLANOWANIE LOTU
A B
4 4

Masa i wyważenie samolotu ultralekkiego:
Ważenie i ciężar samolotu;
Wyważenie samolotu;
Instrukcja użytkowania samolotu i arkusz wyważenia.

Osiągi samolotu ultralekkiego:
Osiągi podczas startu i lądowania – wykorzystanie instrukcji użytkowania w
locie;
Wpływ konfiguracji, ciężaru, temperatury i wysokości na osiągi;
Prędkość przeciągnięcia, szybowanie;
Mieszanka paliwowa i jej znaczenie;
Wysokość ciśnieniowa, gęstościowa i nastawienia wysokościomierzy.

Planowanie i monitorowanie lotu:
Plan lotu na potrzeby służb ruchu lotniczego;
Zdobywanie informacji o wykorzystaniu przestrzeni powietrznej przez innych
użytkowników;
Uzyskiwanie informacji o położeniu i aktywności stref przestrzeni powietrznej;
Obowiązki dowódcy statku powietrznego;
Zapobieganie kolizjom.

VIII. ZASADY LOTU
A B
10 10

Zasady lotu samolotu ultralekkiego – aerodynamika prędkości
poddźwiękowych:
Podstawowe pojęcia, prawa i definicje:
– parametry stanu płynu;
– pojęcia podstawowe z kinetyki płynów;
– równanie stałego wydatku;
– prawo Bernoulliego;
– liczba Reynoldsa (Re);
– siły i momenty aerodynamiczne.
Parametry geometryczne profilu i skrzydła:
– parametry geometryczne profilu skrzydła;
– profile lotnicze;
– kąt natarcia;
– charakterystyka profilu skrzydła;
– zależność siły nośnej i siły oporu od kąta natarcia;
– biegunowa prędkości;
– biegunowa profilu klasycznego i laminarnego;
– ognisko profilu i środek parcia profilu;
– parametry geometryczne skrzydła;
– wpływ parametrów geometrycznych profilu na jego charakterystyki
aerodynamiczne.
Opory aerodynamiczne, sloty, trymery:
– opór aerodynamiczny – lepkość powietrza;
– opływ płaskiej płytki;
– opór profilowy;
– opór indukowany;
– interferencja aerodynamiczna;
– sloty (skrzela);
– klapy;
– klapka wyważająca i odciążająca;
– siły występujące na drążku sterowym.
Rozkład sił działających na samolot, stery:
– lot i zakręt ustalony;
– zakręt z wyślizgiem lub ześlizgiem;
– moc potrzebna do wykonania zakrętu;
– lot na zniżaniu;
– lot wznoszący;
– wypadkowa siła aerodynamiczna;
– rozkład sił na statku powietrznym znajdującym się na płycie lotniska;
– usterzenie i ster wysokości;
– usterzenie i ster kierunku.

Śmigła lotnicze, start i lądowanie samolotu ultralekkiego:
Kinematyka śmigieł;
Moc rozporządzalna zespołu śmigło – silnik;
Etapy startu samolotu;
Etapy lądowania samolotu.
Stateczność i sterowność samolotu ultralekkiego:
Równowaga i stateczność;
Stateczność statyczna podłużna;
Wpływ położenia środka ciężkości na stateczność i sterowność;

Stateczność statyczna poprzeczna i kierunkowa;
Stateczność dynamiczna poprzeczna;
Sterowność podłużna, poprzeczna i kierunkowa.

Przeciągnięcie, korkociąg i drgania samolotu ultralekkiego:
Siły działające na samolot – podczas:
– przeciągnięcia;
– korkociągu.
Drgania samowzbudne:
– typu FLATTER;
– typu BUFFETING.

IX. BEZPIECZEŃSTWO LOTÓW
A B
4 4

Podstawowe pojęcia związane z bezpieczeństwem lotów:
Bezpieczeństwo lotów, wypadek lotniczy, przesłanka do wypadku lotniczego,
zdarzenie lotnicze, wskaźnik awaryjności, katastrofa;
Czynnik awaryjności i czynniki warunkujące bezpieczeństwo lotów – czynnik
ludzki.

Ratownictwo spadochronowe:
Balistyczny system ratunkowy – (Ballistic Recovery Systems – BRS);
Budowa spadochronu i jego dokumenty;
Eksploatacja spadochronu ratowniczego;
Przechowywanie spadochronu;
Przygotowanie spadochronu do skoku;
Skoki ratownicze:
(a) okoliczności wykonania skoku ratowniczego;
(b) techniki wykonania skoku ratowniczego;
(c) minimalna bezpieczna wysokość skoku ze statku powietrznego;
(d) lądowanie na przeszkody – zwarte zabudowania, las, wodę.

Samolot ultralekki:
Regulacja fotela i zabezpieczenie, pasy bezpieczeństwa;
Zatrucie tlenkiem węgla;
Środki bezpieczeństwa podczas tankowania samolotu.

Zjawiska mające bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo lotów:
Turbulencja w śladzie aerodynamicznym;
Uskok wiatru podczas startu i podejścia do lądowania;
Ewakuacja z samolotu podczas przymusowego lądowania.

X. OBSŁUGA STATKU POWIETRZNEGO I WYPOSAŻENIA
A B
8 8
Zespół napędowy:
Silniki – wiadomości ogólne:
– silnik czterosuwowy z wewnętrzną komorą spalania;
– przyczyny przedwczesnego zapłonu i detonacji w silniku spalinowym
(benzynowym);
– moc wyjściowa, jako funkcja prędkości obrotowej.
– zadania układu chłodzenia;
– układ chłodzenia;
– wskaźnik temperatury głowic cylindrów (Cylinder Head Temperature – CHT).

Smarowanie silnika:
– zadania oleju w układzie smarowania silnika;
– układ smarowania;
– klasy i jakość oleju;
– kontrola temperatury i ciśnienia oleju.

Instalacja zapłonowa:
– zadania układu zapłonowego;
– układ zapłonowy;
– świece zapłonowe.

Wytwarzanie mieszanki paliwowej – zasada działania gaźnika pływakowego:
– utrzymywanie właściwego składu mieszanki;
– oblodzenie gaźnika;
– skutki oraz przeciwdziałanie oblodzeniu gaźnika.
Paliwo do silników lotniczych, klasyfikacja i wymagania;

Śmigło lotnicze:
– śmigło lotnicze o stałym skoku;
– śmigło lotnicze o zmiennym skoku.

Eksploatacja silnika:
– zasady bezpieczeństwa podczas pracy silnika;
– eksploatacja w ekstremalnych warunkach klimatycznych.

Przyrządy i osprzęt ultralekkiego statku powietrznego:
Podział przyrządów pokładowych ze względu na przeznaczenie;
Podział przyrządów pokładowych ze względu na ich zasadę działania;
Odbiorniki i instalacje ciśnień powietrznych;
Wysokościomierz barometryczny;
Prędkościomierz (ASI – Air Speed Indicator);
Wariometr (VSI – ang. Vertical Speed Indicator);

Przyrządy żyroskopowe:
– zasada działania żyroskopu;
– pion żyroskopowy;
– sztuczny horyzont.

Busola magnetyczna.

Obciążenia i systemy sterowania:
Wytrzymałość statyczna płatowca;
Współczynnik bezpieczeństwa;
Układy systemów sterowania samolotem;
Elektryczny układ rozruchu i sterowania silnika;
Systemy sterowania silnikiem.

Osprzęt i wyposażenie:
Układ elektryczny statku powietrznego;
Chemiczne źródła energii elektrycznej;
Sieć elektryczna samolotu;
Oświetlenie statku powietrznego;
Wyposażenie radioelektroniczne.

Instalacje pokładowe, konstrukcje skrzydeł i kadłuba:
Instalacja paliwowa;
Instalacja hydrauliczna;
Instalacja pneumatyczna i instalacja klimatyzacyjna;
Instalacja tlenowa i instalacja przeciwoblodzeniowa;
Instalacja przeciwpożarowa;
Budowa skrzydeł i kadłuba:
– konstrukcja dźwigarowa;
– konstrukcja skorupowa;
– konstrukcja półskorupowa;
– konstrukcje integralne.
Wiadomości o płatowcu:

Rozwiązania konstrukcyjne płatowców;
Kształt skrzydeł;
Amortyzacja podwozia;
Hamulce kół;
Drgania przedniej goleni podwozia – typu SHIMMY;
Czynności przedlotowe.

Obsługa samolotu ultralekkiego:
Okresowe przeglądy techniczne według Instrukcji Obsługi Technicznej;
Prowadzenie dokumentów obsługi samolotu – książka ultralekkiego statku
powietrznego;
Naziemna obsługa samolotu przez pilota – przetaczanie, parkowanie,
podnoszenie, kotwiczenie, transport i mycie samolotu.